جغرافیای نظامی تاثیر عوارض جغرافیای یک منطقه را در حرکات نظامی – که در آن منطقه اجرا شده و یا احتمال وقوع آن میرود – تعیین و در داخل سرزمین حکومتی مستقل اثرات آن را نسبت به فعالیتهای نظامی تشریح می نماید .

کلیه عوامل طبیعی سیاسی انسانی و اقتصادی و سایر پدیدهایی که به شکلی در عملیات نظامی دخالت مستقیم غیر مستقیم دارند از قبیل مواضع مستحکم بنادر پلها کانالها و سایر تاسیسات باید برسی شود به همین جهت دامنه مسائل جغرافیای نظامی از سایر رشته ها گسترده تر است و یا به عبارتی از کاربرد وسیعتر و عملی تری برخوردار می باشد .

جغرافیای نظامی این عوامل مختلف را مورد برسی و تحقیق قرار داده ارزش و اهمیت نظامی هریک را معین می نماید وهمیشه باید مناسبات این عوامل را با حرکات واحد ها در نظر گرفت .

پاره از اوقات یک برآمدگی یا عارضه جزئی اززمین یا یک عارضه مصنوعی در مورد عملیات نظامی ارزش و اهمیت ویژه ای می یابد که در اثر توجه و دقت ارزش و قابلیت نظامی آن رابه سهولت میتوان تشخیص داد ولی تشخیص ارزش یک قسمت از مرز یا یک صحنه از عملیات مدت زیادی وقت لازم دارد به ویژه هنگام رزم که فوق العاده دشئار است به همین جهت است که در زمینه این نکات در زمان صلح و آرامش باید تحقیق وبرسی کرد.

                                                    بخش اول

مطالعه جنگ ها

مطالعه جنگ ها کمک مهمی به کسب اطلاعات جغرافیای می کند. برای برسی یک جنگ باید کلیه عوامل مادی و معنوی آن را که به دو قسمت عمومی و خصوصی تقسیم می شود در نظر گرفت.

الف:عوامل عمومی:عواملی هستند که درتمام جنگها موثر بوده بنابراین نباید هیچگاه آنها را از نظر دور داشت که عبارتند از:

1)وضعیت سیاسی و نظامی طرفین قبل از شروع جنگ .

2)علل وقوع جنگ (عتت دور دست و علل نزدیک)

3)مقایسه وسائل جنگی طرفین از لحاظ نیروی هوای زمینی دریایی و کارخانه های اسلحه سازی وصنایع

4)برسی وضع صحنه عملیاتی

5)نقشه جنگی طرفین و طرح بسیج و انتقالات

6)وضع روحی طرفین قبل از جنگ و تعقییرات و چگونگی آنان در طی رزم

ب:عوامل خصوصی:عواملی هستند که در کلیه جنگها اتفاق نمی افتد ودر جنگ بخصوصی و یا منطقه خاصی پیش می آید که اهم آن به شرح زیر است:

1)اثر مستقیم اشکال و عوارض زمین نسبت به حرکات نظامی

2)شناخت کامل منطقه عملیات

بطور کلی مطالعه و بررسی نکات زیر همیشه در حرکات نظامی موثر است :

1)مطالعه عوارض طبیعی و مصنوعی که در عملیات نظامی دارای آثار مهمی هستند

2)بررسی وضع اقتصادی منطقه عملیاتی

3)بررسی صنعت کشاورزی و تجارت یا بازرگانی

4)مطالعه سازمان اجتماعی اداری و سیاسی ملل متخاصم

5)بررسی استعداد نیروهای نظامی طرفین

6)مطالعه سطح رشد فرهنگ

در تاکتیک و آئینامه ها اصطلاحات نظامی دیده می شود که باید با تطبیق با وضع جغرافیای آن اصطلاحات را تغریف و تشریح کرد.

نیروهای نظامی که به طرف دشمن پیش می روند در طی راهپیمای با نقاطی که عملیات جنگی را تسهیل کرده و یا قابلیت و موفقیت آنرا زیاد می کند از قبیل گردنه ها مهم  گره های مواصلاتی  جاده های شوسه محل تقاطع راه آهن و دیگر استحکامات و سایر عوامل جغرافیایی برخورد می کنند که آن ها را نقاط

سوق الجیشی می نانمد.

بعضی از این نقاط به طور طبیعی دارای وضع جغرافیای مشخص و با اهمیت اقتصادی – نظامی اجتماعی و یا صنعتی هستند که ارزش آنها دائمی بوده .

شهرهای تبریز رشت قوچان و آبادان جزو این نقاط محسوب می گردند.

بعضی از نواحی دیگر نیز هنگام جنگ نظر به ایجاد عملیات نظامی ویا اثرات ضروری اوضاع اهمیت و امتیاز خاصی کسب می نمایند که ارزش موقتی پیدا مکنند مانند سنندج باختران و زاهدان .

نقاط سوق الجیشی که تصرف آنها باعث سقوط نواحی دیگر می گردد نقاط سوق الجیشی مهم نامیده می شود.

یک نقطه یا نقاطی که در انتهای یک حرکت و یا حرکات نظامی واقع است هدف عملیات نامیده می شود.

کلیه خطوطی را که مابین دو مبنای عملیاتی طرفین متخاصم قرار داشته و برای اجرای هر گونه انتقالات و عملیات نظامی آماده باشد خطوط سوق الجیشی می نامند .

خطوطی که تامین کننده ارتباط بین واحدهای ارتش – که بر روی یک یا چند خط سوق الجیشی مشغول راهپیمایی – هستند  خطوط ارتباط نامند.

مطلب بعدی  ارزش موانع طبیعی  اشکال زمین و آب و هوا نقش ارتفاعات عمود بر جبهه            

                                              یا علی